در فرهنگ و سنت خانوادههای ما، از قدیم تا حالا، دوخت و دوز همیشه بوده و در جریان زندگی قرار داشته است. دوختهایی که با ظرافت و دقت زیاد، به نخهای بی جان و پارچههای بی روح، شادابی و تازگی میدادند و فضای خانه را زیبا و جذاب میکردند. در بین دوخت و دوزهای متنوع که در هنر و فرهگ ما وجود دارند، پته دوزی، یکی از روشهای جذاب برای به نمایش درآوردن هنرمندی مردم کشورمان است.
این هنر زیبا و قدیمی، یکی از ماندگارترین روشهای دوخت و دوز در کشورمان است که اصالت آن به کرمان برمیگردد. البته همچنان در کرمان، زرند، رفسنجان و سیرجان، پته دوزی رایج است و مردم هنرمند این مناطق، همچنان به دوخت و دوز مشغول هستند.
ابزار پته دوزی
این هنر قدیمی و اصیل را بانوان کرمانی با زحمت زیادی روی پارچههای پشمی به تولید میرساندند. به کمک نخهای رنگی و زیبا، ذوق و استعداد خود را روی پارچههای ضخیم و بی روح به نمایش درآورده و از آنها آثاری زیبا و جذاب خلق میکردند. برای تولید این اثر، به مواد و وسایلی هم نیاز داشتند.
وسایل مورد نیاز برای پته دوزی
برای اینکه یک اثر پته دوزی، با زیبایی هرچه تمامتر به تولید برسد، به ابزار و عناصری نیاز دارد تا در اختیار هنرمندان برای کار کردن قرار بگیرد. این موارد مورد نیاز، به دوسته ابزار و عناصر تقسیم میشوند که در ادامه، آنها را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.
پارچه
پارچه ای که در تولید پته دوزی به کار میرود، عریض نام دارد که ضخامت زیادی دارد. این پارچه را در زمان قدیم، با استفاده از ماشینهای سنتی و ساده مثل دوپا باف و چهارپا باف تهیه میکردند. این جنس پارچه در شش رنگ متفاوت قرمز، کرم (شیری)، نارنجی، مشکی، سُرمهای و سبز تولید میشود، اما رنگ قرمز و کرم آن محبوبیت بیشتری داشته و رایجتر است. به طوری که بسیاری از افراد پارچه پته دوزی را فقط با این دو رنگ میشناسند.
انگشتانه
این ابزار باید به صورتی ساخته شود که به انگشت فشار وارد نکند و کار کردن با آن راحت باشد. همینطور جنس فلزی زد رنگ آن هم بهترین نوع است که برای کار بسیار مناسبتر از سایر انگشتانهها است.
قیچی
یکی دیگر از ابزاری که برای پته دوزی ضروری است، قیچی بوده که در انواع مختلفی وجود دارد و به کار میرود. قیچی زیگزاک و قیچی برش، همچنین قیچی گلدوزی، در کار پته دوزی مورد استفاده هنرمندان قرار میگیرند. قیچی گلدوزی در اندازه کوچک و بزرگ موجود است که برای پته دوزی، از فرم سر صاف آن استفاده میشود.
نخ
نخهایی که از آنها برای دوخت و دوز روی پارچه پته استفاده میشود، ریس گفته میشود. این نوع نخ، جنسی از پشم دارد که ریسیده شده است. اگر قصد خرید محصولات پته دوزی را دارید، برای اینکه از کیفیت نخ آن اطمینان حاصل کنید، میتوانید به موارد زیر توجه کنید:
- وقتی نخ پته را میشویید، نباید از خود رنگی پس بدهد.
- وقتی یک تکه نخ پته را در دست گرفته و از دو طرف میکشید، نباید به راحتی بریده شود. اگر زود از هم جدا شد، معلوم میشود که کیفیت خوبی ندارد.
- یکی دیگر از نکاتی که باید درمورد نخ پته بدانید، این است که این نخ باید صاف و یکدست باشد. پس دقت کنید که نخ فرفری، کیفیت خوبی ندارد.
سوزن مناسب
همانطور که میدانید، پته دوزی یکی از زیر شاخههای رودوزی است و به سوزنهای مخصوصی نیاز دارد. سوزن مورد نیاز برای پته دوزی، چنایل نام دارد که چشمه درشت، طول متوسط و نوک تیز دارد. به خاطر اینکه نخ پته پشمی بوده و ضخامت زیادی دارد، پس سوزن این حرفه باید گشاد باشد تا نخ به راحتی از آن عبور کند.
انواع دوخت در پته دوزی
انواع دوخت را که در این حرفه به کار میرود، به طور خلاصه عنوان میکنیم:
- ساقهدوزی
- شلال ساده
- ساقهدوزی پهن
- تک زنجیرهای
- سه زنجیرهای
- دوخت زیگزاک
- شاخهدوزی
- توپُردوزی ساده
- دندانموشی
- دوخت بخارا
- ساتندوزی
- پتک چهار گوش
- پتک چهار سوزنه
نقشهای بکار رفته در پته دوزی
در پته دوزی از نقشهای زیبا و اصیلی استفاده میشود که حاصل دقت و ظرافت هنرمندان است. این نقشها تحت تاثیر تفکرات، بینش و اعتقادات هنرمند میتوانند قرار بگیرند. همچنین از طرحهای اصیل و ماندگار ایرانی هم در آنها استفاده میشود. طرحهای اصلی در پتهدوزی، لچک ترنج و بتهجقه هستند.
می توانید با کیفیت ترین محصولات پته به سایت سفتو کالا مراجعه نمایید.